เนื่องในวันแรงงาน 1 พฤษภาคม 2568 “ฐานเศรษฐกิจ” ได้มีโอกาสร่วมสัมภาษณ์ นายเดชา พฤกษ์พัฒนรักษ์ อธิบดีกรมพัฒนาฝีมือแรงงาน กระทรวงแรงงาน ถึงแนวทางการดำเนินงานเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในตลาดแรงงานไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งความท้าทายสำคัญสองประการที่กำลังส่งผลกระทบต่อภาคแรงงานของประเทศไทย นั่นคือการก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างเต็มรูปแบบ และการเติบโตอย่างก้าวกระโดดของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI)
Upskill-Reskill รับสังคมสูงวัย
นายเดชา พฤกษ์พัฒนรักษ์ อธิบดีกรมพัฒนาฝีมือแรงงาน กระทรวงแรงงาน เปิดเผยว่า กรมพัฒนาฝีมือแรงงาน เล็งเห็นความสำคัญของการเตรียมความพร้อมให้กับแรงงานทุกช่วงวัย โดยเฉพาะแรงงานสูงอายุที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งปัจจุบันมีแรงงานสูงอายุจำนวนมากที่ยังคงมีศักยภาพในการทำงานและสามารถสร้างคุณประโยชน์ให้กับตลาดแรงงานได้
“กรมพัฒนาฝีมือแรงงานจึงมุ่งเน้นการพัฒนาทักษะใหม่และเสริมทักษะเดิมให้กับแรงงานกลุ่มนี้อย่างต่อเนื่อง ผ่านกระบวนการ Upskill-Reskill เราไม่ได้มองแค่การหางานใหม่ แต่รวมถึงการเสริมทักษะเพื่อเพิ่มคุณภาพชีวิตโดยรวม เพื่อให้ผู้สูงวัยยังคงมีบทบาททางเศรษฐกิจและสังคม สามารถพึ่งพาตนเองได้” นายเดชากล่าว
จากข้อมูลทางสถิติประชากรล่าสุด ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ (Aged Society) โดยคาดการณ์ว่าภายในปี 2573 ประเทศไทยจะมีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปคิดเป็นสัดส่วนมากกว่าร้อยละ 20 ของประชากรทั้งหมด ซึ่งจะส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อโครงสร้างกำลังแรงงานและระบบเศรษฐกิจของประเทศ
ในด้านการพัฒนาทักษะสำหรับแรงงานสูงอายุ กรมพัฒนาฝีมือแรงงานไม่ได้จำกัดอยู่เพียงทักษะฝีมือดั้งเดิมอย่างงานช่างหรืองานบริการเท่านั้น แต่ยังให้ความสำคัญกับการพัฒนาทักษะดิจิทัลที่จำเป็นในยุคปัจจุบัน โดยเฉพาะทักษะพื้นฐานเกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น การใช้สมาร์ทโฟน การค้าขายออนไลน์ รวมไปถึงการปูพื้นฐานความเข้าใจเกี่ยวกับเทคโนโลยี AI ซึ่งจะเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของทุกคนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แม้แต่ในภาคแรงงานสูงอายุ
วอนเอกชนเปิดรับแรงงานสูงวัย
อธิบดีกรมพัฒนาฝีมือแรงงาน ยังเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการสร้างความร่วมมือกับภาคเอกชน เพื่อเปิดโอกาสให้แรงงานสูงวัยได้แสดงศักยภาพและนำประสบการณ์อันมีค่ามาใช้ประโยชน์ในการทำงาน
“ขณะเดียวกัน ภาคเอกชนก็ควรเปิดใจรับแรงงานสูงวัยมากขึ้น และใช้ศักยภาพของพวกเขาให้เกิดประโยชน์สูงสุด เพราะแรงงานกลุ่มนี้มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญในงานที่ทำมาตลอดชีวิตการทำงาน หากได้รับการพัฒนาทักษะด้านเทคโนโลยีเพิ่มเติม ก็จะกลายเป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศได้”
การเตรียมความพร้อมรับมือกับสังคมสูงวัยในภาคแรงงาน จำเป็นต้องมีการปรับทัศนคติทั้งในระดับนโยบายและการปฏิบัติ โดยต้องมองว่าผู้สูงอายุเป็น “พลัง” มากกว่า “ภาระ” ของสังคม นอกจากนี้ ยังต้องมีการปรับสภาพแวดล้อมการทำงานให้เหมาะสมกับแรงงานสูงอายุ เช่น การจัดสรรเวลาทำงานที่ยืดหยุ่น การปรับปรุงสถานที่ทำงานให้เอื้อต่อการทำงานของผู้สูงอายุ และการจัดหลักสูตรฝึกอบรมที่เข้าถึงง่ายและตรงกับความต้องการ
นายเดชา ยังกล่าวเสริมว่า การยกระดับทักษะของแรงงานสูงอายุไม่เพียงเป็นประโยชน์ต่อตัวแรงงานเองเท่านั้น แต่ยังช่วยลดภาระทางสังคมและเศรษฐกิจของประเทศในระยะยาวอีกด้วย เนื่องจากแรงงานกลุ่มนี้จะยังคงสามารถพึ่งพาตนเองได้ มีรายได้เลี้ยงดูตนเอง และอาจไม่เป็นภาระต่อสังคมและครอบครัวมากเกินไป
ผนึกไมโครซอฟท์เสริมทักษะ AI แรงงานแสนคน
ในอีกด้านหนึ่ง ความท้าทายจากเทคโนโลยี AI ที่กำลังเข้ามามีบทบาทอย่างมากในตลาดแรงงาน ก็เป็นอีกประเด็นสำคัญที่กรมพัฒนาฝีมือแรงงานให้ความสนใจและเร่งดำเนินการรองรับ โดยเฉพาะการพัฒนาทักษะด้าน AI ให้กับแรงงานไทย
ในแง่ของโครงการสนับสนุนการเรียนรู้ AI สำหรับแรงงานทุกช่วงวัย กรมฯ ได้ร่วมมือกับบริษัทเทคโนโลยีชั้นนำอย่าง ไมโครซอฟท์ ในโครงการพัฒนาทักษะ AI ให้กับประชาชนจำนวน 100,000 คนทั่วประเทศ โดยมีการจัดอบรมทั้งในรูปแบบออนไลน์และออนไซต์ เพื่อให้เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้อย่างทั่วถึง
“นอกจากนี้ เรายังได้ฝึกอบรมบุคลากรของกรมให้เป็นครูต้นแบบหรือ Train the Trainer ไปแล้วกว่า 157 คน เพื่อขยายการถ่ายทอดความรู้ด้าน AI ไปยังแรงงานทั่วประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ”
นายเดชาอธิบายเพิ่มเติมว่า หลักสูตรการอบรมด้าน AI ได้รับการออกแบบให้เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมายที่หลากหลาย ตั้งแต่ผู้ที่ไม่มีพื้นฐานด้านเทคโนโลยีไปจนถึงผู้ที่ต้องการพัฒนาทักษะขั้นสูง เพื่อให้แรงงานทุกคนสามารถเข้าถึงและนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ได้จริง
“เราสอนให้เข้าใจการใช้ AI เป็นเครื่องมือ เช่น การใช้โปรแกรมช่วยสรุปรายงาน การวิเคราะห์ข้อมูลเบื้องต้น หรือการใช้แอปพลิเคชันเพื่อทำงานได้ง่ายขึ้น เรื่องพวกนี้ไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไปแล้ว แม้แต่ผู้สูงอายุก็สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้จริงในชีวิตประจำวัน”
นายเดชา กล่าวต่อไปว่า หลายคนเข้าใจผิดว่า AI จะมาแย่งงาน แต่ความเป็นจริงแล้ว AI เป็นเครื่องมือสำคัญ ที่เข้ามาช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน รวมไปถึงการใช้ชีวิตประจำวันให้สะดวก รวดเร็ว แม่นยำมากขึ้น ซึ่งแรงงานที่มีทักษะ AI น่าจะมีโอกาสในการมีงานทำมากกว่า เนื่องจากเป็นที่ต้องการของตลาดแรงงาน
สิทธิประโยชน์ทางภาษี และการสร้างมาตรฐานด้าน AI
เพื่อส่งเสริมให้ภาคเอกชนหันมาลงทุนในการพัฒนาทักษะด้าน AI ให้กับบุคลากร ภาครัฐได้จัดเตรียมมาตรการสนับสนุนทางภาษีและเงินอุดหนุนต่างๆ
สำหรับนโยบายสนับสนุนสถานประกอบการที่มีการพัฒนาทักษะ AI ให้กับพนักงาน ภายใต้พระราชบัญญัติส่งเสริมการพัฒนาฝีมือแรงงาน สถานประกอบการที่มีพนักงานตั้งแต่ 100 คนขึ้นไป มีหน้าที่ต้องฝึกอบรมพนักงานอย่างน้อย 50% ต่อปี โดยหากมีการอบรมทักษะด้าน AI ที่ได้รับการรับรองจากกรมฯ เช่น หลักสูตร AI for Everyone ของไมโครซอฟท์ สถานประกอบการจะสามารถนำค่าใช้จ่ายในการอบรมไปลดหย่อนภาษีได้ถึง 200%
นอกจากนี้ สถานประกอบการยังสามารถขอรับเงินสนับสนุนเพิ่มเติมอีก 200 บาทต่อคน สำหรับพนักงานคนที่ 71 ขึ้นไปด้วย ซึ่งเป็นการจูงใจให้ภาคเอกชนหันมาให้ความสำคัญกับการพัฒนาทักษะด้าน AI ให้กับพนักงานมากขึ้น
ในส่วนของการสร้างมาตรฐานด้าน AI ซึ่งเป็นอีกหนึ่งภารกิจสำคัญของกรมพัฒนาฝีมือแรงงาน นายเดชาเปิดเผยว่า ขณะนี้ทางกรมฯ กำลังดำเนินการพัฒนา “มาตรฐานวัดระดับความรู้ AI” ที่มีแนวคิดคล้ายกับการสอบวัดระดับภาษาอังกฤษ IELTS เพื่อให้แรงงานไทยมีใบรับรองความสามารถด้าน AI ที่เป็นมาตรฐานและได้รับการยอมรับ
“การมีมาตรฐานวัดระดับความรู้ด้าน AI จะช่วยรองรับความต้องการของตลาดแรงงานยุคใหม่ ทำให้เด็กที่จบการศึกษาใหม่ หรือผู้ที่ต้องการสมัครงานสามารถแสดงศักยภาพด้าน AI ของตนเองได้อย่างชัดเจน และเป็นที่ยอมรับของนายจ้าง” นายเดชากล่าวทิ้งท้าย
บทสรุป: ความท้าทายและโอกาสของแรงงานไทยในยุค AI และสังคมสูงวัย
นับเป็นความท้าทายอย่างยิ่งของประเทศไทยในการเตรียมความพร้อมรับมือกับสังคมสูงอายุและการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว การพัฒนาทักษะด้าน AI ให้กับแรงงานทุกช่วงวัย โดยเฉพาะแรงงานสูงอายุ จึงเป็นหนึ่งในกลยุทธ์สำคัญที่จะช่วยให้ประเทศไทยก้าวผ่านความท้าทายนี้ไปได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน
ทั้งนี้ ความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม จะเป็นปัจจัยสำคัญที่จะช่วยผลักดันให้นโยบายและโครงการต่างๆ ประสบความสำเร็จ และเกิดประโยชน์สูงสุดต่อแรงงานสูงอายุไทยในยุค AI
ท้ายที่สุดแล้ว การปรับตัวเข้ากับความเปลี่ยนแปลงนี้ไม่เพียงเป็นความท้าทาย แต่ยังเป็นโอกาสสำคัญในการยกระดับขีดความสามารถของแรงงานไทยให้ก้าวทันกระแสโลก และสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจให้กับประเทศในระยะยาว
